İpler yüksekten düşmeyi durdurucu ve önleyici sistemlerin önemli bir parçasıdır. Yüksekte çalışmalarda genellikle yaşam hatlarının oluşturulmasında ve yüksekten kurtarma çalışmalarında kullanılmaktadır. İpler için yüksekte çalışmalarda ölüm ile yaşam arasındaki bağlantılarımız demek yanlış olmayacaktır. Hizmet verdiğimiz birçok işletmede yüksekten düşmeyi durdurmak için kullanılan iplerin doğru seçilmediği ve doğru kullanılmadığını görmekteyiz. Ölüm tehlikesine karşı güvenliğimizi sağlayacak iplerin doğru seçilmesi ve kullanılması önemlidir.
İpler statik ve dinamik ipler olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Statik ipler az esneyen, dinamik ipler ise çok esneyen iplerdir. Yüksekte çalışmalarda her zaman statik ipler tercih edilmelidir. Dinamik ipler genellikle dağcılık faaliyetlerinde kullanılmaktadır. Bazı özel yüksekte çalışma uygulamalarında dinamik ipler kullanılabilmektedir. Dinamik iplerin yüksekte çalışmalarda kullanılabilmesi için ileri seviye bilgi ve tecrübeye ihtiyaç duyulmaktadır. Dinamik ipler çok esnek olduğundan dolayı olası bir düşüş durumunda düşüş yaşayan kişinin yere çarpmasına neden olabilmektedir. Bu nedenden dolayı yüksekte çalışmalarda özel çalışma durumları dışında kullanılmamaktadır.
Yüksekte çalışmalarda kullanılacak ipler TS EN 1891 standardında olmalıdır. Belirtilen standart dışındaki iplerin düşmeyi durdurucu ve önleyici sistemlerin parçası olarak kullanılması uygun değildir.
Statik ipler standart kapsamında Tip A ve Tip B olmak üzere iki tipte bulunmaktadır. Düşmeyi durdurucu ve önleyici sistemlerin bir parçası olarak kullanılacak iplerin Tip A olması gerekmektedir. Tip B iplerin performansı Tip A iplere göre daha düşüktür. Bu neden den dolayı Tip B ipler düşmeyi durdurucu sistemlerin bir parçası olarak kullanılmamalıdır. Tip B ipler yüksekte çalışmalarda sadece düşmeyi sınırlandırmada kullanılmalıdır. Aşağıdaki tabloda Tip A ve Tip B arasındaki farkları görebiliriz.
Bir ipin standartlara uygun olup olmadığını anlamak için ip etiketine bakmak gerekmektedir. İplerin genellikle sonlarında veya başlarında etiket bantları bulunmaktadır. Bu bantlardan ipin üretim tarihini, standardını, çapını ve tipini görmek mümkündür. Bazı durumlarda ipler parça halinde alındığında bu etiketleri görmek mümkün olmamaktadır. Bu durumda ipin ucundan 30 cm lik bir kesik yapılarak içerisinde bulunan etiket bandından ip hakkında gerekli bilgiler alınabilmektedir.
İpler çaplarına göre ana ipler ve yardımcı ipler olarak ikiye ayrılmaktadır. Yardımcı ipler 4mm ‘den 7 mm kadar olan iplerdir. Yardımcı ipler düşmeyi durdurucu ve önleyici sistemlerin parçası olarak kullanılmamalıdır. Yardımcı ipler yüksekte çalışmalarda kullanılan iş ekipmanlarının düşmesini engellemek için kullanılabilmektedir. Ana ipler ise 8 mm ‘den büyük iplerdir. Yüksekten düşmeyi durdurucu ve önleyici sistemlerde en az 11 mm veya 12 mm‘lik ipler kullanılmalıdır. Çünkü 11 mm den düşük çaplardaki iplerin mukavemetleri yüksekten düşme sonucu oluşacak kuvvetleri karşılayabilecek yeterlilikte değildir. Ayrıca ipleri genellikle düğüm atarak kullanacağımızdan, atacağımız düğüme göre ipin çekerinde azalmalar olacaktır. Bu nedenden dolayı 11 mm den düşük çaplarda ipler kullanılmamalıdır. Yüksekten düşmeyi durdurmak için seçilecek iplerin düğüm ile kopma mukavemetinin 22 KN' dan az olmaması gerekmektedir. Bu konuda gerekli bilgiler kullanım talimatları içerisinde bulunmaktadır. Yine yüksekte çalışmalarda 12 mm ‘nin üzerinde ipler tercih edilmemelidir. Bunun sebebi düşmeyi durdurmak ve önlemek için kullanılacak ip tutucuların genellikle 10 mm ve 13 mm arasındaki iplere uygun şekilde üretilmesidir.
İpler satın alınırken ucunda sonlandırma dikişlerinin ve kılıflarının olması tercih edilmelidir. İp kullanımında sık olarak uygulanan, düğüm atarak kullanma sırasında düğüme bağlı olarak ipin çekeri düşmektedir. İp sonlandırma dikişleri ile düğümlerde oluşan çeker kayıpları önemli ölçüde azalmaktadır. Ayrıca düğümün yanlış atılması veya düzensiz atılması sonucu oluşacak riskleri de ortadan kaldırmaktadır. Yatay yaşam hatlarında mesafeden dolayı ip boylarının yetmediği durumlarda düğüm atılarak kullanılabilir.
İp Kontrolü:
Düşmeyi önleyici ve durdurucu sistemlerin parçası olarak kullanılacak her elemanın kullanım öncesi kontrollerinin yapılması güvenli bir sistem oluşturulması için önemlidir. İpler kullanılmadan önce aşağıdaki ip kontrol formunda belirtilen hususlarda kontrol edilmelidir.
İp kontrolü yapılırken aşağıda belirtilen sıra takip edilmelidir.
1.Etiketlemeyi ve maksimum kullanım ömrünü kontrol etme
Yüksekte çalışmalar için uygun çapta ve standarda olup olmadığını etiket bantlarından okuyarak kontrol edebilirsiniz. İpin maksimum kullanım ömrünü tamamlayıp tamamlamadığı kontrol edilmelidir. İp servis ömrü üretici firmalar tarafından genellikle 10 yıl olarak belirtilmektedir.
İpin üzerinde etiket bantları bulunmuyorsa ucunda 30 cm lik kesik yaparak içerisinde bulunan etiket bandından gerekli bilgileri kontrol edebilirsiniz.
2.Kılıf görsel kontrolü
İp kılıfı üzerinde kesik, aşınma, renk bozulması, kılıf kayması, yanık hasarı, kimyasal teması, çamur ve toz olup olmadığı görsel olarak kontrol edilmelidir.
Aşağıdaki görsellerde kılıf hasarlarına örnekler ve üzerinde kullanımı uygun olan ve olmayanlara ilişkin işaretlemeler bulunmaktadır.
3.Çekirdek kontrolü
İpin çekirdeği kılıf tarafından sarılmış olduğundan dolayı çekirdek kontrolünün dokunarak yapılması gerekmektedir. İpin kontrolü sırasında ip üzerinde alışılmamış bir sertlik veya yumuşaklığın olması ipin çekirdeğinin hasarlı olduğunu göstermektedir. Dokunsal kontrol iki şekilde yapılabilmektedir.
İpi gererek ipin tüm kısmına iki parmağınız ile sertçe basın. İpin yumuşamış veya sertleşmiş kısımları ipin çekirdeğinin hasarlı olduğunu gösterecektir.
İpin bükülmesi durumunda kendi sertliğinden dolayı ip halka oluşturmaktadır. İpin çekirdek kontrolünü yaparken ipi bükerek standart halka genişliği dışında dar halkaların oluşması durumunda ipin çekirdeğinin hasarlı olduğu anlaşılacaktır. Aşağıdaki görselde nasıl yapılması gerektiği gösterilmektedir.
Bazı durumlarda çekirdek hasarı görsel kontrol sonucunda da fark edilebilmektedir. İp üzerinde gözle anlaşılır incelme ve kalınlaşma ipin çekirdeğinde hasar olduğunu göstermektedir.
İp çekirdeğinin kontrolü uzun süren bir kontroldür. Kontrol sırasında ipin tüm kısımları gözden geçirilmelidir.
4.İp sonlandırmalarının kontrol edilmesi
İpin sonlarında sonlandırma dikişlerinin açılıp açılmadığı kontrol edilmelidir. Varsa koruyucu kılıfın üzerinde hareketsiz olduğundan emin olunmalıdır.
İpin sonlarında etiket bantlarının olması ve okunur olması gerekmektedir. İp sonlarında açılmalar olmamalıdır. İp sonları sıcak kesim ile kesilmelidir.
İp Kullanımında Dikkat Edilecek Hususlar:
İpler kontrol etmeden kullanmamalıdır.
Hasarlı olan bir ip hiçbir şekilde kullanmamalıdır.
İp kullanılmadan önce düşmeyi durdurucu ve önleyici ekipmanlar ile uygunluğu kontrol edilmelidir.
Kullanım öncesi üretici firma talimatlarını okunmalıdır.
İpin herhangi bir kimyasal ile temasından kaçınılmalıdır.(Asit, boya, petrol ürünleri, yağlar, çimento vb. )
İp aşındırıcı, keskin ve sıcak yüzeylerden korunmalıdır. Bunun için uygun tipte ip koruyucuları seçilmelidir.
İp kullanımı sırasında yapılan sıcak işler, taşlama ve kesme işleri sırasında ipin zarar görmemesi için uygun ip koruyucuları kullanılmalıdır.
İpler toz ve çamurdan korunmalıdır. İpin yere değen kısımlarının toplanmalı veya ip çantasına koyulmalıdır. Çamurlu ve tozlu ipler kullanılmamalıdır. Çünkü toz ve çamur ipte kullanılacak ekipmanların performansını olumsuz etkilemektedir. Ayrıca toz ve kum parçacıkları ipin kılıf ve çekirdeğine zarar verebilmektedir.
Islak ipler kullanılmamalıdır. İpin ıslanması durumunda ip çekeri azalmaktadır. Özellikle ıslak ipin donmaya başlaması durumunda ipin mukavemeti daha fazla azalmaktadır. Islak ipler kurutulmadan kullanılmamalıdır.
İpler herhangi bir yükün altında bırakılmamalıdır.
İplere basılmamalıdır.
Farklı özellikteki ipleri birbirine bağlayarak kullanmaktan kaçınılmalıdır. İpler yekpare olarak kullanılmalıdır.
Bir ip diğer bir ipten geçirilerek kullanılmamalıdır.
İp güvenli çalışma yükünden fazla yüklenmemelidir. Genellikle üretici firmalar tarafından güvenli çalışma yükü ip mukavemetinin 1/10 ‘u olarak kabul edilmektedir. Her durumda üretici firma talimatlarında belirtilen değerler dikkate alınmalıdır.
İp düğüm ile kullanılacağı durumlarda üretici firma talimatlarında belirtilen düğümler kullanılmalıdır. Düğümler düzgün ve şık olmalıdır. Düğüm atacak personel düğümün gereklilikleri konusunda bilgi sahibi olmalıdır. Düğümler ile ilgili olarak ‘’ Temel Yüksekte Çalışma Düğümleri ‘’ konulu yazımızı okuyabilirsiniz.
Kullanım sonrası düğümler çözülmeli veya gevşetilmelidir.
İp kullanıldıktan sonra açık hava şartlarında bırakılmamalıdır. Özellikle güneş ile temasından kaçınılmalıdır.
Düşüş yaşanmış ipler kullanılmamalıdır.
İp Temizliği:
İpler genellikle açık hava şartlarında kullanıldığından dolayı kirlenmektedir. Kirlenen iplerin temizlenmesi, ipin performansı ve güvenliği için önemlidir. Bu nedenden dolayı uygun şekilde ipler temizlenmelidir. Kimyasal teması olan iplerin temizliği neredeyse mümkün olmamaktadır. Bu nedenden dolayı kimyasal teması olan ipler kullanımdan kaldırılmalıdır.
İpleri temizlemek için elle veya çamaşır makinası ile yıkayabilirsiniz. Bazı üretici firmalar çamaşır makinası kullanımını önermemektedir. Bu nedenden dolayı yıkama öncesi üretici firma talimatları okunmalıdır.
Yıkama işlemi ister elle olsun ister çamaşır makinası ile olsun en fazla 30 derece sıcaklıkta yapılmalıdır. Yıkama işlemi için tatlı su kullanılmalıdır. Kullanılan suyun aşırı kireçli olmamasına dikkat edilmelidir.
Çamaşır makinesi ile yapılacak yıkama işlemlerinde hassas sentetik ayar seçilmelidir. Basınçlı su ile ipler yıkanmamalıdır.
Ağır kirlenmiş olan iplerin temizliği için kir sökücülere ihtiyaç duyulabilmektedir. Bunun için vücut sabunu kullanmak işe yarayacaktır. Bazı üretici firmalar tarafından ipleri temizlemek için özel solüsyonlar üretilmektedir. İp temizliğinde bu solüsyonlarda tercih edilebilir. Temizlik sırasında kiri çıkartmak için uçları sert olmayan fırçalarda kullanılabilmektedir. Sabun veya temizlik solüsyonları ile yapılan temizlik işlemlerinden sonra ipler temiz su ile iyice durulanmalıdır.
İpler yıkandıktan sonra hemen kullanılmamalıdır. Çünkü ıslak iplerin çekeri düşmektedir. Bu nedenden dolayı ipler kurutulmadan kullanılmamalıdır. İpleri kurutma için yere sermek uygun olacaktır. İpleri toplu bir şekilde kurumaya bırakmayın. Bu ipin içerde kalan yüzeylerinin tam olarak kurumamasına neden olacaktır.
İpi kurutmak için radyatör veya kurutma makinası kesinlikle kullanılmamalıdır. Kurutma işlemi güneş ışığından uzak, gölge ve serin yerlerde yapılmalıdır.
İplerin Depolanması:
İpler depolanırken güneş ışığından, sıcak yüzeylerden, kimyasallardan, nemli yerlerden keskin cisimlerin olduğu yerlerden ve yük altında olmasından kaçınılmalıdır. Depolama kuru ve serin yerlerde yapılmalıdır.
Çalışma ortamlarında ipleri ip çantalarında muhafaza etmek gerekmektedir. İp çantaları ipleri çalışma ortamlarındaki birçok riskten koruyacaktır.
İpin Kullanım Ömrü:
Üretici firmalar tarafından ipin ömrü üretim tarihinden itibaren genellikle 10 yıl olarak belirlenmektedir. Üretici firmalar tarafından belirlenen ip ömrü, ipi 10 yıl boyunca kullanabileceğiniz anlamına gelmemektedir. İpin ömrü kullanım şekli, süresi ve maruz kaldığı dış etkenlere bağlı olarak değişkenlik göstermektedir. Üretici firmalar tarafından kullanım sıklığına bağlı olarak önerilen ip kullanım ömürleri bulunmaktadır. İp ömrü için üretici firma talimatları dikkate alınmalıdır. Kullanmış olduğumuz farklı marka ipler üzerindeki tecrübelerimiz ve bu konuda yapmış olduğumuz araştırmalar sonucu ip ömrü ile ilgili olarak sizlere aşağıda belirtilen süreleri göz önünde bulundurmanızı öneriyoruz. Belirtmiş olduğumuz süreler hasarlı ipler için geçerli değildir. Hasarlı ipler derhal kullanımdan kaldırılmalıdır.
Yoğun kullanım (Her gün kullanım ) 1 yıldan az
Düzenli Kullanım (Haftada 1-3 kere kullanım ) 1-2 yıl
Düzenli Kullanım ( Ayda birkaç kere kullanım ) 2-3 yıl
Nadiren Kullanım ( Yılda birkaç kez kullanım ) 3-5 yıl
İpler genellikle açık hava şartlarında kullanıldığından dolayı güneşin UV ışınlarına maruz kalmaktadır. Bu durum iplerin sentetik liflerinde yaşlanmaya neden olmaktadır. Bu nedenden dolayı nadiren kullanılan iplerin 5 yıldan fazla kullanılmasını önermiyoruz. Ayrıca ip satın alırken üretim tarihinden itibaren 5 yılını doldurmuş olan ipleri almanızı önermiyoruz.
Yukarıda belirttiğimiz hususlar dikkate alındığında ip seçimi ve kullanımın ne kadar önemli olduğu görülmektedir. Yüksekte yapılan tüm çalışmalarda doğru ekipman seçilmeli, kontrolleri eksiksiz yapılmalı ve doğru kullanılmalıdır.
Kaynak:
Comentários