Yangın Tatbikatı Nasıl Yapılmalı?

Günlük hayatımızda işletme ve yaşam güvenliğimizi sürdürmek amacı ile olası acil durumlar için tatbikat yapılması büyük bir öneme sahiptir.

Tatbikat beklenmeyen olaylarla karşılaşmadan önce olay sırasında yapılacak faaliyetler ile ilgili bilgi ve becerilerin geliştirilmesi için önemlidir.

İş yerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik ve Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik te tatbikat yapılması zorunluluğu belirtilmiştir.

Tatbikatlarda yapılan en genel hatalardan biri tatbikatı sadece yangın ve tahliye ile sınırlı tutmak ve tatbikatı doğru bir şekilde planlamamaktadır. Elbette yangın çok ciddi bir acil durumdur ancak yaşanabilecek tek acil durum değildir. Olası her acil durum için farklı tatbikatlar yapılmalıdır. Tatbikatlarda yapılan bir diğer hata ise tatbikatı sadece acil durum olaylarına müdahale için yapılmasıdır. Tatbikat planlı bir şekilde yapıldığında işletme risklerinin belirlenmesi, uygunsuzlukların düzeltilmesi, acil durum kültürünün geliştirilmesi, düzeltici ve önleyici faaliyetlerin belirlenmesi gibi konularda da katkı sağlayacaktır.

Bu yazımızda yangın tatbikatlarının nasıl olması gerektiğini sizlerle paylaşmaya çalışacağız. Belirtilen hususlar diğer acil durum tatbikatlarının nasıl olması gerektiği hakkında fikir sahibi olmanızı da sağlayacaktır.

Tatbikat yapmadan önce aşağıda belirtilen hususlar dikkate alınmalıdır.

1.Tatbikatın Amacı Belirlenmelidir.

Genel olarak tatbikatın amacı çalışanların ve acil durum ekiplerinin bilgi ve becerilerinin geliştirilmesini sağlamaktır. Tek başına bu amaç yeterli olmayacaktır. Tatbikatlarda aşağıda belirtilen hususlar amaçların içerisine dahil edilmelidir.

· Çalışanların acil durum bilgi ve davranışlarının geliştirilmesi

· Çalışanların acil durum davranışlarının analiz edilmesi

· Acil durum ekiplerinin olaya müdahale bilgi ve becerilerinin geliştirilmesi

· Acil durum personel ekiplerinin belirlenmesi

· Acil durum ekiplerinin fiziksel ve psikolojik olarak acil durumlara hazır hale getirilmesi

· Acil durum ekipleri personel sayısının belirlenmesi

· Acil durum ekiplerinin koordinasyonunun sağlanması

· Acil durum ekiplerinin tüm çalışanlar tarafından bilinmesinin sağlanması

· Acil durum ekiplerinin görev ve sorumluluklarını yerine getirip getirmediğinin denetlenmesi

· Acil durum ekiplerinin işletmeyi tanıyıp tanımadıklarının değerlendirmesi

· Acil durum ekipman ihtiyaçlarının ve yerlerinin belirlenmesi

· Acil durum eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesi

· İşletme yangın tedbirlerinin çalışıp çalışmadığının denetlenmesi

· İşletme uygunsuzluklarının belirlenmesi

· İşletme yangın söndürme ekipmanlarının yeterliliğinin ve uygunluğunu değerlendirilmesi

· Haberleşme tekniklerinin ve kanalarının belirlenmesi

· İşletme acil durum planın işletilebilirliğinin belirlenmesi

· Yapı tahliye süresinin hesaplanması ve sürenin iyileştirilmesi

· Acil durum müdahale sürelerinin belirlenmesi ve iyileştirilmesi

· Olası bir acil durumun işletme üzerindeki etkilerinin ve zararlarının belirlenmesi

· İşletme için önemli olan belge ve araçların belirlenmesi ve bunların tahliye usullerin belirlenmesi

· Kaos ve kargaşa bölgelerinin tespit edilmesi

· Acil durum toplanma noktalarının uygunluğunun değerlendirilmesi

· Acil durumlarda çıkabilecek olumsuzlukların belirlenmesi

· İşletme dışı acil durum birimlerinin (Afad, İtfaiye, Belediye ) acil duruma müdahale sürelerinin belirlenmesi

· Acil durum ekiplerinin işletme dışı acil durum ekipleriyle koordinasyonun sağlanması

2.Tatbikat Senaryosu Hazırlanmalıdır.

Tatbikatların bir senaryo belirlenerek yapılması tatbikat amaçlarında belirtilen hususların gerçekleştirilmesi veya kontrol edilmesi için çok önemlidir.

Senaryo hazırlanırken aşağıda belirtilen hususular göz önünde bulundurulmalıdır.

· Senaryo bir ekip tarafından hazırlanmalıdır.

· Senaryo gerçekçi olmalı ve detaylandırılmalıdır. (Duman basma, yük altında kalma, karanlıkta kalma, kana bulanma )

· Senaryoya kaos ve kargaşa durumları eklenmeli ve rol yapabilecek personeller tercih edilmelidir.

· Tüm acil durum ekiplerini ve çalışanları kapsamalıdır. Özellikle acil durum ekipleri bilgi ve becerilerini geliştirmek ve gözlemlemek için senaryo oluşturulmalıdır.

· Tüm acil durum ekiplerine görev dağıtılmalıdır.

· İşletmede bulunan acil durum müdahale ekipmanları ve kurtarma ekipmanları senaryoya dahil edilmelidir.

· İşletme yangın tedbirlerine senaryo içerisinde yer verilmelidir.

· Acil durum müdahale ekipmanlarının yerleri belirtilmelidir.

· Haberleşme yöntem ve kişileri senaryoda belirtilmelidir.

· Olay ve müdahale süreleri belirtilmelidir.

· İşletme iş sürekliliğini etkileyen durumlara senaryo içerisinde yer verilmelidir.

Özet olarak tatbikat senaryosu bir filim senaryosu olarak planlanmalı ve oynanmalıdır.

3.Tatbikat Şekli Belirlenmelidir.

Tatbikatlar temel olarak iki şekilde yapılabilir.

· Planlı veya plansız

· Masa başı veya uygulamalı

İlk birkaç tatbikat özellikle planlı şekilde yapılmalıdır. Bu çalışanların bilgi ve becerilerinin gelişmesi ve tatbikat güvenliği için önemlidir. Plansız tatbikatlar planlı tatbikatlara göre işletme eksiklik ve uygunsuzluklarının tespiti için daha verimlidir. Plansız tatbikatlar işletme tedbirlerinin yeterliliğinin, uygunsuzlukların tespitinin, çalışanların ve acil durum ekiplerinin acil durumlardaki bilgi ve becerilerinin yeterliliğinin gerçekçi bir şekilde değerlendirilmesini sağlayacaktır. İşletmeler muhakkak tatbikat planlarına plansız tatbikatları dahil etmelidirler.

Özelikle haberleşme ve kriz yönetimi gibi konularında masa başı tatbikatları yapılmalıdır. Masa başı tatbikatlar uygulamalı tatbikatlarda kriz yönetimi ve haberleşme konularında daha tecrübeli ve hızlı olunmasını sağlayacaktır.

İşletmeler belirlediği tüm tatbikatlarda bilgi ve becerilerin gözlemlenmesi ve geliştirilmesi için muhakkak uygulamalı tatbikatlar yapmalıdırlar.

4.Tatbikat Planı Oluşturulmalıdır.

Senaryonun hazırlanması ile tatbikat planı oluşturulmalıdır. Tatbikatta birden fazla faaliyetin ve kişilerin olması sebebiyle tatbikat akış şeması oluşturarak katılımcıların tatbikatı anlaması sağlanmalıdır. Tüm katılımcılara tatbikat sırasında yapmaları gerekenler ve tatbikatın geneli anlatılmış olmalıdır. Tatbikat planı tatbikat sırasında oluşabilecek olumsuz durumların önüne geçmek ve tatbikatın belirlenen amaçlarda yapılmasına katkı sağlayacaktır.

5.Tatbikat Kontrol Formları Hazırlanmalı ve Gözlemciler Belirlenmelidir.

Tatbikatın belirlenen amaçlara uygunluğunun değerlendirmesi için tatbikat öncesi kontrol formları hazırlanmalı ve gözlemciler belirlenmelidir. Kontrol formları hazırlanırken tatbikat amacı ve senaryo göz önünde bulundurulmalıdır.

Kontrol formlarının doldurulması ve genel olarak tatbikatın gözlenmesi için gözlemciler belirlenmelidir. Gözlemciler senaryoda belirtilen her bir faaliyet için ayrı ayrı belirlenmelidir. Gözlemciler ile tatbikat planı ve senaryo paylaşılmalıdır. Gözlemciler görevleri sırasında tatbikat sonrası değerlendirme için video ve fotoğraflar çekmelidirler.

6.Tatbikatın Uygulanması.

Tatbikat için uygun bir zaman belirlenmeli ve tatbikata katılacak tüm taraflar tatbikat öncesinde bilgilendirilmelidir. Tatbikat öncesi aşağıda belirtilen hususlarda gerekli tedbirler alınmalıdır.

· Yerel birimlere tatbikat ile ilgili bilgilendirme yapılmalıdır.(İtfaiye, polis, belediye, zabıta, çevre işletmeler… )

· Trafik güvenliği sağlanmalıdır.

· 3. şahısların işletmeye müdahalesi engellenmelidir.

· Yangın söndürme uygulamasının yapılacağı alandaki risklerin belirlenmesi ve gerekli tedbirlerin alınması gerekmektedir.

Özelikle yangın söndürme uygulamaları, ilk yardım müdahalesi, taşıma teknikleri vb konular tüm işletme çalışanlarının görebileceği şekilde yapılmalıdır. Bu yaklaşım tüm çalışanların acil durumları benimsemelerini, işletme saygınlığının artmasını sağlayacaktır. Tatbikat senaryosunda belirlenen tüm adımlar uygulanmadan tatbikat sonlandırılmamalıdır. Tatbikatın sonlanması ile tatbikat sonrası katılımcıları kapsayacak bir tatbikat değerlendirmesi yapılmalı ve tatbikat başarısı veya başarısızlığı tüm çalışanlarla paylaşılmalıdır.

7.Tatbikat Raporu Hazırlanmalıdır.

Tatbikat sonrası işletme yönetimi tarafından tatbikat değerlendirmesi yapılmalıdır. Tatbikat değerlendirmesi en fazla 48 saat içerisinde yapılmış olmalıdır. Tatbikat değerlendirmesine acil durum ekipleri ve gözlemciler dahil edilmelidir. Yapılan tüm değerlendirmeler ve sonuçları bir rapor haline getirilmeli ve yayınlanmalıdır.

Tatbikat raporunda aşağıda belirtilen konular olmalıdır.

· Tarih ve saat

· Tatbikat türü ve şekli

· Tatbikat amacı

· Tatbikat senaryosu

· Tatbikat planı

· Tatbikata katılan kişiler ve görevleri

· Tatbikat faaliyetlerinin süresi

· Tatbikatta görülen eksiklik ve aksaklıklar

· Eksiklik ve aksaklıklar için aksiyon planları

· Tatbikat başarı durumu

· Sonuç

· Tatbikat Görselleri

8.Acil Durum Planları Tatbikat Raporu Sonuçlarına Göre Revize Edilmelidir.

Tatbikat raporunun hazırlanmasından sonra tespit edilen ekipman ihtiyaçları, acil durum ekipleri, ekip sayıları, toplanma noktası yerleri, kurtarma ekipmanları, olay müdahale yöntemleri gibi konular acil durum planında revize edilmeli ve tüm çalışanlar ile paylaşılmalıdır.

İşletmelerin karşı karşıya olduğu tehlikelerin tespit edilmesi, ortadan kaldırılması veya zararlarının azaltılması için tatbikat önemli bir yöntemdir. Tatbikatların işletmeye fayda sağlayabilmesi için yukarıda belirtiğimiz hususlar göz önünde bulundurularak yapılması gerekmektedir. Tatbikatın gerçek bir fayda sağlayabilmesi için diğer gerekli bir husus ise sürekli yapılmasıdır. Yılda bir kere yapılacak tatbikat acil durumlarda meydana gelecek zararların önlenmesi için yeterli olmayacaktır. İşletme ve çalışan güvenliğinin sağlanması için tatbikatlar ihmal edilmemelidir.