Yüksekte Çalışmalarda Lanyard Seçimi ve Kullanımı

Lanyard yüksekten düşmeyi durdurucu ve önleyici sistemlerin önemli bir parçasıdır. Doğru lanyard seçilmemesi yüksekten düşmeyi durdurucu ve önleyici sistemlerin yetersiz olmasına neden olacaktır. Yüksekte çalışmalarda kullanım amaçlarına göre çeşitli tip ve uzunluklarda lanyardların olduğunu görmekteyiz. Lanyardları, düşüş durdurucu lanyardlar ( TS EN 354 ) ve konumlanma lanyardları (TS EN 358 ) olarak iki sınıfa ayırmak uygun olacaktır.

Temel olarak lanyardlar halat, şok emici ve çeşitli ağız açıklıkları olan karabinalardan oluşan düşmeyi durdurucu ve önleyici elemanlardır.

Düşüş Durdurucu Lanyardlar ( TS EN 354 ) :

Düşmeyi durdurma ve önlemek için kullanılacak lanyard uzunluğu, üzerindeki karabina ve şok emiciler ile birlikte en fazla 2 m olmalıdır. Lanyard boyları genellikle 115 cm ile 200 cm arasında değişmektedir.

Düşmeyi durdurucu bir lanyardın üzerinde, düşüş sonucu oluşacak kuvvetlerin, personel üzerindeki olumsuz etkilerinin azaltmak için şok emici gövdenin olması gerekmektedir. Şok emicisi olmayan lanyardlar da bulunmaktadır. Bu tür lanyardlar mümkün olduğunca düşmeyi durdurmak için kullanılmamalıdır.

Ayrıca düşüş durdurucu lanyardlar çalışma alanına göre sınırlandırma içinde kullanılabilmektedirler. Düşmeyi sınırlandırmak için kullanılacak lanyardların üzerinde şok emici gövdenin olması zorunlu değildir.

Düşüş durdurucu lanyardlar tek kollu ( I Lanyard ) veya çift kollu ( Y Lanyard ) olarak iki tipte bulunmaktadır.

Lanyard halatları kullanılan malzemelere göre değişkenlik göstermektedir. Çalışma alanın risklerine karşı (Sıcak yüzeyler, sıcak işler, keskin yüzeyler, mekanik tehlikeler, takılma ihtimali olan yerler ) uygun halatı olan lanyardlar seçmek gerekmektedir.

· Statik İp Lanyardlar

· Dinamik İp Lanyardlar

· Webbing Lanyardlar

· Esnek Lanyardlar

· Çelik Lanyardlar

Ankraj noktalarının alçakta olduğu durumlarda düşüş mesafesinin azaltılması, ankraj noktasının uzak olduğu noktalarda çalışma alanına erişmek ve çalışma yüksekliğinin temiz düşüş mesafesini kurtarmadığı yerlerde düşmeyi önlemek için özel olarak tasarlanmış lanyardlar bulunmaktadır. Bu lanyardlar ayarlanabilir veya geri sarımlı olabilmektedir.

Özel tasarımlı lanyardlardan biri de ankraj noktaları oluşturulamayan veya karabina ağız açıklığının yetmediği yerlerde direkt olarak bağlantı yapmak için kullanılmaktadır.

Konumlanma Lanyardları ( TS EN 358 ) :

Personelin çalışma alanında iki elini serbest bırakarak çalışma yapmasına yardımcı olan lanyardlardır. Düşmeyi durdurmak için kullanımı uygun değildir. Bazı durumlarda düşmeyi sınırlandırmak için kullanılabilmektedir. Konumlanma lanyardlarıının kullanımı sırasında düşmeyi durdurucu bir sisteme (Düşüş durdurucu lanyard veya yaşam hattı ) bağlı olmak zorunludur.

Lanyard Kullanımı :

Lanyard kullanımından önce doğru lanyard seçimi yapılmalıdır. Lanyard seçiminde dikkat edilecek hususlar aşağıdaki gibidir.

• Temiz düşüş mesafesinin hesaplanması ( Lanyard uzunluğu, şok emici açılma uzunluğu, çalışanın boyu ve emniyet mesafesi )

• Yapılan işin gerekliliklerine uygun tipte lanyard seçimi ( I lanyard, Y lanyad, geri sarımlı lanyard, ayarlanabilir lanyard )

• Çalışma alnına uygun ağız açıklığı olan karabinalara sahip olması

• Düşmeyi önleyici ve durdurucu sistemler ile uygunluğu

Doğru lanyard seçiminden sonra kullanım öncesi lanyardlar kontrol edilmelidir. Lanyardlar da kontrol edilecek hususlar aşağıdaki gibidir.

Lanyard kullanımı öncesi emniyet kemerinin doğru seçilmesi ve doğru kuşanılması gerekmektedir. Bu konuda ‘’ Yüksekte Çalışmalarda Emniyet Kemeri Seçimi ‘’ ‘’ Emniyet Kemerine Güven ‘’ konulu yazılarımızı okuyabilirsiniz.

Lanyard kullanılmadan önce çalışma alanı değerlendirilerek lanyard tipine (I lanyard, Y lanyard, geri sarımlı lanyard, ayarlanabilir lanyard ) ve sırt veya göğüs D halkalarından hangisinin kullanılacağına karar verilmelidir. Lanyard emniyet kemerine takılırken karabinalarının kapatıldığından emin olunmalıdır.

Lanyard kullanımında en sık yapılan hatalardan biri temiz düşüş mesafesinin hesaplanmamasıdır. Temiz düşüş mesafesi hesaplanmadığı durumlarda lanyard boyu veya düşmeyi durudurucu diğer sistemler , çalışılan yüksekliklerde yetersiz kalarak düşüş sonrası yere çarpmalara neden olabilmektedir. Bu tehlikenin ortadan kaldırılması için çalışılacak yükseklik göz önünde bulundurularak uygun uzunlukta ve tipte lanyard seçimi yapılmalı veya düşüş durdurucu sistem kullanılmalıdır.

Lanyard kullanımı sırasında diğer bir önemli husus ise düşme faktörüdür. Düşme faktörü düşüş yüksekliğinin lanyard uzunluğuna oranıdır. Lanyard kullanımı sırasında bağlı olunan nakraj noktası mümkün olduğunca baş üstünde tutulmalıdır. Ayak seviyesinde bulunan ankraj noktasında yaşanabilecek düşüşte, düşüş mesafesi artacağından düşüş sonucu açığa çıkacak kuvvetler daha büyük olacaktır. Bu nedenden dolayı lanyardlar mümkün olduğunca ayak seviyesinden yüksekte ankraj noktasına bağlanmalıdır. Şok emicisiz lanyard kullanımında faktör F1 ve F2 şok emici lanyard da ise faktör F2 den kaçınmak gerekmektedir. Yazımızın başında da belirtiğimiz gibi şok emicisiz lanyardları düşmeyi durdurmak için kullanmaktan kaçınılmalıdır.

Lanyard kullanımı sırasında bağlantı yapılacak ankraj noktasının sabit olması ve ayak seviyesinin altında olmaması gerekmektedir. Bazı özel durumlarda bağlı olunan yüzey düşme mesafesini artırabilir. Mümkün olduğunca bu durumdan kaçınmak gerekir. Şok emicisi olan lanyardlar, lanyard boyunun iki katı ya da en fazla 4 m lik bir düşüşü absorbe edebilir. Çalışılan yüzeylerde düşüş mesafesinin 4m den uzun olduğu noktalarda düşme durdurma sistemleri gözden geçirilmelidir.

Lanyard kullanımı sırasında sırt ve göğüs bağlantısı fark etmeksizin lanyardların koltuk altından geçmemesine dikkat edilmelidir. Düşüş sırasında kol ve omuzda yaralanmalara neden olabilmektedir. Ayrıca Y lanyardların sırt D halkasında kullanımı sırasında lanyard kollarının çapraz iki tarafta olacak şekilde kullanılmaması gerekmektedir. Bu durumda meydana gelebilecek olası bir düşüş sonucu lanyard kolları çalışanın boynuna zarar verebilir veya boğulmasına neden olabilir. Böyle bir kazanın yaşanmaması için çift kollu lanyardlar sırt D halkasında kullanılacağı zaman tek omuz üzerinde ve her iki lanyard kolunun tek tarafta olacağı şekilde kullanılması gerekmektedir.

Çift kollu lanyard kullanımı sırasında çalışanların lanyard kollarından sadece birini kullanmayı tercih ettikleri görülmektedir. Bu durumda genellikle diğer lanyard kolu yan D halkalarına takılmaktadır. Lanyard kollarından birinin D halkalarına bağlı olarak kullanıldığı durumlarda , olası bir düşüş durumunda şok emici tamamen açılmayarak oluşan kuvvetin şok emici tarafından absorbe edilememesine neden olacaktır. Bu neden den dolayı lanyard kolları emniyet kemeri üzerinde bulunan bez veya plastik askılara takılmalıdır. Bu askılar düşüş sırasında koparak şok emicinin işlevini yerine getirmesine engel olmamaktadır. Eğer emniyet kemeri üzerinde belirtilen özellikte askılıklar yok ise diğer lanyard kolu boşta bırakılmalıdır. Lanyard kollarının her birinin ankraj noktasında bağlı olması daha doğru olacaktır.

Çift kollu lanyardlar , ankraj noktaları arasında geçiş , tırmanış veya iniş yapmak için kullanılmaktadır. Lanyard tırmanış ve iniş manevraları yapıldığı sırada düşme faktörü göz önünde bulundurulmalıdır. Lanyardlar tırmanış ve iniş sırasında mümkün olduğunca bel seviyesinin altında bırakılmamalıdır. Lanyard ile yatay geçişler yapıldığı sırada lanyard kollarından önce biri geçiş yapılacak yere takılır ve geçiş yapıldıktan sonra diğer lanyard kolu geçiş yapılan yere alınır.

Konumlandırma lanyardlarının düşmeyi durdurucu lanyardlardan farkı üzerinde şok emicinin olmaması ve konumlanma mesafesinin ayarlanabilmesi için ip üzerinde hareket edebilen bir ip tutucuya sahip olmasıdır. Emniyet kemerinin bel kısmında ve göbek kısmında bulunan D halkalarına bağlantı yapılarak kullanılmaktadır. Konumlanma lanyardları genellikle bir yüzeyin etrafından döndürülerek kullanılmaktadır. Bu durumda konumlanma lanyardlarının aşınarak veya kesilerek kopma ihtimaline karşı üzerinde ip koruyucu olması gerekmektedir. Emniyet kemeri yan D halkalarının (TS EN 358 ) kullanıldığı durumlarda personelin ayakları çalışılan yüzeye temas etmelidir. Konumlanma lanyardının kullanımı sırasında düşüş durdurucu lanyardların kullanılması zorunludur.

Konumlandırma lanyardları yan D halkalarının dışında göbek kısmında bulunan D halkasında da kullanılabilmektedir. Göbek D halkasının kullanımı ile personel tamamen kendini boşlukta konumlayabilmektedir. Göbek D halkasında konumlanma lanyardının kullanımı sırasında yardımcı ekipmanlara ihtiyaç duyulmaktadır. Bu ekipmanlar el jumarı ve ayak perlonudur. Yatay hareketlerde ikinci bir konumlandırma lanyardı kullanılması gerekmektedir. Bu tür bir kullanım için ileri seviye yüksekte çalışma eğitimi alınması gerekmektedir.

Yukarıda belirtiğimiz hususlar dikkate alındığında lanyard seçimi ve kullanımının basit bir iş olmadığı net bir şekilde görülmektedir. Yüksekte yapılan tüm çalışmalarda doğru ekipman seçilmeli ve kullanım sırasında doğru uygulamalar yapılmalıdır. İşverenler tarafından yüksekte yapılan çalışmalar değerlendirilerek uygun lanyard seçimi yapılmalı ve çalışanlara uygulamalı bir şekilde yüksekte çalışma eğitimleri vermelidirler.

Kaynak: https://www.petzl.com/INT/en/Professional/Techniques